Hezkuntza sistema on baten bila

Dakigunez, eskola, ezaguerak irakatsi eta ikasten diren erakundea da. Eskola sozializazioaren eragile nagusietako bat da eta bi ikuspuntu desberdin ditu: funtzionalista eta kritikoa. Eredu funtzionalistan gizarte desberdintasunak onartzen eta garatzen dira; eredu kritikoan aldiz, sistema kapitalistaren lan banaketa gertatu ohi da. Eskola ezin bestekoa da sozializazio prozesuan ideiak zabaltzeko lekurik onena delako, hau da, eskolan gizartearen arauak eta jokaerak ikasten dira gure eguneroko bizitzan ondo moldatu ahal izateko.

Gauzak horrela, nabaria da haur hezkuntzak behar dituela aldaketa batzuk haurrak bizitzen diren gizarte ereduari hobeto moldatzeko. Eskolak lehen sozializazioan du eragin handia eta han bertan, familiarekin batera, umeek garatuko dituzte betirako izango dituzten arauak eta ikuspuntua. Duela gutxi arte eskoletan haurrei arauak, ikuspuntuak eta ezaguerak inposatzen zitzaizkien, baina gaur egun hori aldatzen ari da.

Ildo horretatik jarraituz, eskolek behar duten aldaketa nagusia da ikasleen parte hartzea. Ikasleen motibazioa sustatzeko garrantzitsua da bere burua eskolaren parte bezala ikustea, hau da, beraiek ere erabakiak hartzea posible izatea. Ikasleek autonomia garatzea beharrezkoa da gero bere bizitzan erabakiak hartzen jakiteko edo behintzat erabaki horiek hartzeko posibilitatea izateko. Honetan curriculuma sartzen da jokoan, eskoletan curriculum zehatza jarraitzen da eta batzuetan curriculum horren edukiak ez dira egokiak. Zergatik ez diegu ikasleei curriculum horren partaide egiten? Zergatik curriculum hori ez da adosten irakasleen artean?

Honi erantzuna emateko, esan beharra dago eskoletako curriculuma estatuak erabakitzen duela, baina benetan arlo horretan esperientzia eta jakinduria dutenek irakasleak dira; beraz, hori izango litzakete garatu beharreko beste aldaketa bat. Bai, irakasleek, bai familiek eta baita ere ikasleek curriculuma adostea interesgarria izango litzateke. Modu honetan, guztiak izango dira hezkuntzaren partaideak eta guztion artean erabakitako curriculum horrek  kalitatezko hezkuntza bat osatuko zuten. Ez al da egia familiek, irakasleek eta ikasleek hezkuntzaren hobekuntza eta garapena nahi dutela?

Aurretik esan dugunez, hezkuntzaren garapena gertatzeko hainbat aldaketak beharrezkoak dira, baina gaur egungo hezkuntzan dugun guztia ez da aldatu behar. Eskoletan diziplina egotea garrantzitsua da, eta gaur egun badago. Diziplina egotea suposatzen du muga batzuk izatea eta horretarako arau batzuk errespetatu behar dira. Txikitatik haurrei arau batzuk betetzera irakastea positiboa da bere bizitza arauez beterik egongo delako. Oso garrantzitsua da diziplina eta autoritarismoa ez nahastea.

Honen haritik, esan beharra dago, irakasleek eskoletan ez dutela paper autoritarioa jokatu behar. Irakasleek umeei estimulazioa eta gidaritzapena eskainiko diete, baina betiere beraiei utziko diete beren ikaskuntza prozesuaren arduraduna izaten. Esandako hau educere hezkuntza ereduak azaltzen du. Gaur egun eredu hori izatea eskoletan ez da lortu; oraindik ere, educare (irakasleak nagusitasuna eta autoritatea izatea) eta educere ereduen arteko nahasketa den eredu eklektikoa daukagu.

Arestian esandakoarekin jarraitzeko asmoz, familiaren papera eskolan oso garrantzitsua dela adierazi beharra dago. Familiek gero eta gutxiago hartzen dute parte haien seme-alaben hezkuntzan. Gurasoekin elkarrizketak eta bilerak derrigorrezko ikasgai bat izan beharko litzateke, hau da, gurasoek bileratara etortzeko betebeharra izatea. Hau hobetzeko Europako beste hezkuntza sistemen eredua hartzea gomendagarria izango litzateke, baina ez bakarrik hezkuntza sistema kontuan hartuz, baizik eta familien eskubideak ere.

Aurreko paragrafoan esandakoa azaltzeko Finlandiako hezkuntza eredua kontuan hartuko da. Finlandian, gurasoek, lanean ordu libreak dituzte haien seme-alaben eskola bileretara joateko adibidez. Gure gizartean aldaketa hori gauzatuko balitz gurasoek aukera gehiago izango lituzkete haien seme-alaben hezkuntzan parte hartzeko eta baita ere eskolan aldaketak gauzatu ahal izateko. Beraz, hezkuntza sisteman aldaketak egitea ez da bakarrik beharrezkoa, baita ere gizartean aurrerapausoa ematea izango litzateke beharrezkoa.

Gizartea eta eskola elkarri lotuta daude, hau da, gizartearen garapena egoteko eskola beharrezkoa da eta baita ere eskolen garapena egotea. Bestalde, eskoletan aurrerapausoa emateko gizarteak aurrera egiteak beharrezkoa da. Beraz, biak aldi berean aldatzen joatea izango litzateke onuragarria guztientzako. Ez dugu ahaztu behar eskola sozializazioaren eragile bat dela eta sozializazio prozesua gizartera moldatzeko beharrezkoa dela.

Laburbilduz, argi dago, hezkuntza sistemaren aldaketa beharrezkoa dela. Aldaketak egiteak onurak ekarriko lituzkete, beraz garrantzitsua da hezkuntza sistemaren aldaketetan guztiok aktiboki parte hartzea, bai familiek, bai irakasleek, baita ikasleek ere. Guztion ardura da hezkuntza on bat izatea eta horren bidez gure gizarteak aurrerapausoak ematea. Ez bakarrik hezkuntza sistema aldatuz, baita ere daukagun hezkuntza sistemak dakarren alde negatiboak ezabatuz; adibidez ikasleen arteko desberdintasunak, haien arteko lehiakortasuna eta guzti honek sortzen dituen liskarrak.

Bukatzeko, esan beharra daukat, nire ustez hezkuntza sistema guztiz aldatzeko hasieratik ekin beharra dagoela, hau da, haur hezkuntzatik hasita. Haur hezkuntza guztiaren hasiera da, beraz, aldaketei ohitu behar zaie haurrei txikitatik baina inoiz ez inposatuz, baizik eta beraiek ere parte hartzaileak izanez.